Verandering van spijs doet eten. Een van de vele spreekwoorden die onze taal rijk is en die zonder twijfel in menige Vlaamse huiskamer in tegelvorm aan de muur hangt. De spreuk pleit voor afwisseling, af en toe iets nieuws uitproberen. Buiten de lijntjes kleuren. Het veilige, plat getrappelde pad durven verlaten waardoor je wel eens tot verfrissende inzichten kunt komen.

Verandering, een woord dat ook geregeld gebruikt wordt in krachtige politieke slagzinnen. En het werkt, want de stemmen stromen massaal binnen. Bizar, want als ik rondom me kijk merk ik dat aanpassingen voor de gemiddelde Vlaming helemaal niet zo vanzelfsprekend zijn. Iedereen wil verandering, tot de verandering effectief voor de deur staat, dan staan we er minder voor te springen en begint de weerstand op te duiken.

Iedereen weet dat er iets moet gebeuren om de vergrijzing op te vangen maar o wee als we zelf wat langer moeten werken. In vele bedrijven faciliteren Change managers niet enkel grote reorganisaties maar worden ze eveneens ingeschakeld om de weerstand te capteren én in de kiem te smoren als er iets wijzigt aan afvalomhaling op kantoor. Of kijk naar mijn moeder, die hoewel ze digitale televisie heeft, analoog blijft kijken en trouw zweert aan haar videorecorder.

Verandering, op papier is het een mooi woord maar verander één letter en je krijgt verankering. Het is aan ons om dat te vermijden

Bij mezelf merk ik soms ook weerstand op als er iets dreigt te veranderen. Dan probeer ik er afstand van te nemen door mijn oogkleppen af te zetten, meestal zie ik dan dat de verandering wel logisch is als je het binnen het volledige plaatje kadert. Naast onze aard zijn er nog een resem andere elementen die bepalen hoe we met veranderingen omgaan: ervaringen, levensomstandigheden, opvoeding … Op die laatste factor, opvoeding, wil ik wat dieper op ingaan.

De grootste rol in de opvoeding is voor de ouders weggelegd, dat staat buiten kijf. En hoewel regelmaat wel noodzakelijk is in de vorming van kinderen, geven ze hun opgroeiende bengels ook best mee dat enkel in sprookjes alles voor eeuwig en altijd is.

Regelmaat vinden we ook terug in ons onderwijssysteem. Vanaf de kleuterklas tot het einde van de middelbare school, ongeveer vijftien jaar aan een stuk, komen we van maandag tot vrijdag in een vast stramien terecht — ik laat de Steiner- en Freinetscholen nu even buiten beschouwing.

Misschien kan het onderwijs ons leren omgaan met verandering zodat we beseffen dat we in een voortdurend evoluerende wereld leven

Op maandagmorgen vijftig minuten geschiedenis, gevolgd door vijftig minuten Nederlands. Na een kwartier pauze vijftig minuten biologie gevolgd door, wat had je gedacht, vijftig minuten wiskunde. En zo gaat het vijf dagen lang door tot het belsignaal op vrijdagnamiddag het weekend inluidt. Week na week, maand na maand, jaar na jaar. Op zich is daar helemaal niets mis mee.

We gaan naar school om kennis te vergaren en om ons te ontwikkelen op verschillende vlakken. Misschien kan het onderwijs ons leren omgaan met verandering zodat we beseffen dat we in een voortdurend evoluerende wereld leven.

Dat hoeven helemaal geen grootse ingrepen te zijn, gewoon eens afwijken van de normale gang van zaken volstaat volgens mij al. Een kleine, onverwachte aanpassing van het lessenrooster; vandaag geen fysica maar economie tijdens het derde lesuur. De speeltijd begint deze week een kwartier later of valt simpelweg een keertje weg. Een geplande toets gaat niet door maar de leerlingen moeten op een creatieve manier tonen dat ze de leerstof beheersen.

Niet dat het onderwijs dé oplossing is, het is evenmin dé oorzaak van onze terughoudendheid ten opzichte van verandering. Maar alle beetjes helpen…

Verandering, op papier is het een mooi woord maar verander één letter en je krijgt verankering. Het is aan ons om dat te vermijden. Het is aan ons om de verandering waar we zo hard om schreeuwen wat vaker te omhelzen eenmaal ze effectief voor de deur staat in plaats van ze met de deur op een kier wantrouwig aan te staren.

Deze tekst verscheen ook op Jonge Denkers, een platform dat jongeren een stem heeft: Dag in dag uit worden Vlaamse jongeren met het woord ‘crisis’ geconfronteerd. Dat belet hen niet om te dromen, te ondernemen, prikkelende ideeën te formuleren. Jonge Denkers geeft hen een stem.